Καν’ το όπως ο… Λάτσης

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Τα Ελληνικά Πετρέλαια, η Εθνική Τράπεζα, το Mall και το πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού εκ πρώτης όψης δεν έχουν τίποτε κοινό. Ξύνοντας λίγο κάτω απ’ την επιφάνεια εύκολα ξεχωρίζει η άλλοτε διακριτική (λιγότερο στην Εθνική Τράπεζα και περισσότερο στα ΕΛΠΕ) κι άλλοτε σαρωτική (Mall, Ελληνικό) παρουσία του ομίλου Λάτση. Εκείνο όμως που διαπερνάει ως κόκκινη κλωστή και τις τέσσερις περιπτώσεις είναι οι σχεδόν πανομοιότυπες μεθοδεύσεις που επιστράτευσε ο θηριώδης, πολυεθνικός όμιλος, για να ολοκληρώσει τις συγκεκριμένες επιχειρηματικές συμφωνίες. Στη συμφωνία δε εξαγοράς του Ελληνικού από το ΤΑΙΠΕΔ αξιοποιήθηκε όλη η τεχνογνωσία που είχε συγκεντρώσει ο όμιλος από τη στενή διαπλοκή του με το ελληνικό δημόσιο την τελευταία δεκαετία. Οι πρακτικές του ομίλου Λάτση, που ευνοήθηκε όσο κανένας άλλος από το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων δημόσιας περιουσίας όπως ξεκίνησε από την εποχή της «ισχυρής Ελλάδας» του Κ. Σημίτη και κορυφώθηκε τα πέτρινα μνημονιακά χρόνια, θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν και σε ένα εγχειρίδιο με οδηγίες προς υποψήφιους επιχειρηματίες και τίτλο «Κάν’ το όπως ο Λάτσης». Ας δούμε λοιπόν κεφάλαιο-κεφάλαιο κατ’ αντιστοιχία ισάριθμων κανόνων πώς θριαμβεύει η ιδιωτική πρωτοβουλία, γράφοντας νέες και λαμπρές σελίδες στη τέχνη του επιχειρείν, οικειοποιούμενη όμως τη δημόσια περιουσία…

Κεφάλαιο Πρώτο: Φτιάξε το διαγωνισμό στα μέτρα σου. Οι όροι, υπό τους οποίους δραστηριοποιήθηκε στο Mall και φιλοδοξεί να λειτουργήσει στο Ελληνικό ο Λάτσης, διαφέρουν ουσιωδώς από τους όρους του διαγωνισμού, υπό τους οποίους οι υπόλοιποι συμμετέχοντες κατέθεσαν την προσφορά τους. Περιττό να ειπωθεί ότι η αλλαγή ήταν προς όφελος του Λάτση. Να θυμίσουμε τα γεγονότα: Πριν στεγνώσει το μελάνι, με το οποίο η Lamda Development ανακηρύχθηκε σε νικητή του διαγωνισμού του Δήμου Αμαρουσίου (μόλις ένα μήνα μετά την προκήρυξή του, το Φεβρουάριο του 2002) προσφέροντας 129 εκατ. ευρώ, σε νομοσχέδιο που αφορούσε τα… υδατορέματα η Βάσω Παπανδρέου παραχώνει τροπολογία που αλλάζει το συντελεστή δόμησης από το 1 στο 2 για τα 43 στρέμματα του εμπορικού κέντρου. Με επιπλέον μεθοδεύσεις η οικοδομήσιμη έκταση από 23.000 τ.μ. ανέρχεται στα 85.000 τ.μ.! Εξανέστη μέχρι κι ο Κ. Μητσοτάκης στη Βουλή με όσα παρασκηνιακά διαδραματίζονταν δηλώνοντας: «Όλα γίνονται εκ του πονηρού και καλύπτουν σκανδαλώδη συμφέροντα». Υπ’ αυτούς τους (νέους) όρους η επιλογή της Lamda να προτείνει τέτοιο ποσό φαίνεται απόλυτα δικαιολογημένη. Όσο για την ολλανδική εταιρεία, φαβορί μέχρι πρότινος, που έμεινε εκτός παιχνιδιού, προφανώς αν ήξερε ότι θα άλλαζε ο συντελεστής δόμησης θα κατέθετε πολύ υψηλότερη προσφορά, στα επίπεδα της Lamda. Πού να ‘ξερε όμως…

Το ίδιο έργο επαναλήφθηκε και στο Ελληνικό με τις αλλαγές στους όρους να αφορούν τις πωλούμενες μετοχές, τα κέρδη του δημοσίου επί των μελλοντικών αποδόσεων, τη συμπερίληψη άδειας καζίνου και την άρση του όρου ότι αποκλειστικός χρηματοδότης της επένδυσης είναι η Lamda. Η απόφαση του Ζ’ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι αποκαλυπτική. Παραβλέποντας τα επουσιώδη: «Κατά παράβαση των αρχών της διαφάνειας, της ίσης μεταχείρισης και του ανταγωνισμού οι όροι της πρόσκλησης υποβολής εκδήλωσης ενδιαφέροντος για συμμετοχή στον διαγωνισμό τροποποιήθηκαν στην δεύτερη φάση του διαγωνισμού. Οι επίμαχες τροποποιήσεις μετέβαλαν ουσιωδώς εκ των υστέρων και σε στάδιο της ελεγχόμενης διαδικασίας, κατά το οποίο δεν ήταν δυνατή η υποβολή νέων προσφορών από μη προεπιλεγέντες ενδιαφερόμενους επενδυτές».

Η συνταγή της επιτυχίας λοιπόν έχει ως βασικό συστατικό δυσχερείς αρχικά όρους που αποθαρρύνουν, αν δεν απομακρύνουν, τους ανταγωνιστές. Κι όταν έχουν φύγει οι θλιμμένοι απ’ τη γιορτή μας, τότε ξεκινάει το πάρτι με την κατάλληλη μουσική…

Κεφάλαιο Δεύτερο: Ποιος νοιάζεται για τις αποφάσεις; Τόσο στο Ελληνικό όσο και στο Mall αποφάσεις Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν μπήκαν εμπόδιο στον Λάτση, που απερίσπαστος εφάρμοζε το αρχικό του σχέδιο. Μεταξύ πολλών άλλων παραδειγμάτων: η ανέγερση του μεγαλύτερου αυθαίρετου των Βαλκανίων διακόπηκε προσωρινά με απόφαση (υπ. αρ. 1528/2003) του Συμβουλίου της Επικρατείας που ανέφερε ότι παραβιάζεται το άρθρο 24 του Συντάγματος κι επιβαρύνεται ανεπανόρθωτα το περιβάλλον. Ωσάν να μην υπήρξε! Την ίδια αυθαιρεσία διαπιστώσαμε και στο Ελληνικό με το ΤΑΙΠΕΔ να γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων του το Ελεγκτικό Συνέδριο, καθώς υπέγραψε με την Lamda σχέδιο σύμβασης, πριν καν κατατεθεί κι εκδικαστεί η προσφυγή της Περιφέρειας Αττικής στην ολομέλεια του Ελεγκτικού κι επίσης πριν καν δοθεί στη δημοσιότητα το σκεπτικό του Στ’ Τμήματος που ανακάλεσε την απόφαση του Ζ’ Κλιμακίου, με την οποία «πάγωνε» το έργο.

Κεφάλαιο Τρίτο: Όλα με το νόμο για να ‘χουμε το κεφάλι μας ήσυχο. Η απόφαση του ΣτΕ για το Μαρούσι δεν στάθηκε εμπόδιο στον Βαγγέλη Βενιζέλο, καθώς δικής του έμπνευσης ήταν ο νόμος 3207/2003 περί ολυμπιακής προετοιμασίας που νομιμοποίησε το έκτρωμα του Λάτση, μειώνοντας το συντελεστή δόμησης από το 2 στο 1,9%, αυξάνοντας ωστόσο την οικοδομήσιμη επιφάνεια στα 121.000 τ.μ. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του όμως ήταν ότι η οικοδομική άδεια πήρε τη μορφή νόμου καθιστώντας αχρείαστες τις υπουργικές αποφάσεις και, το σημαντικότερο, αποτρέποντας τη δυνατότητα προσφυγών των πολιτών. Το ίδιο θα γίνει και στο Ελληνικό, με το νόμο να θωρακίζει την επαίσχυντη κι αποικιοκρατική συμφωνία, δυσκολεύοντας σε βαθμό απαγόρευσης κάθε σκέψη και διαδικασία νομικής προσβολής και αμφισβήτησης.

Κεφάλαιο Τέταρτο: Άσε το κράτος να βγάλει το φίδι απ’ την τρύπα. Ως γνωστό το κράτος, που πρωτοεμφανίζεται επί Σοβιετικής Ένωσης, είναι διαπρύσιος εχθρός της επιχειρηματικότητας και φανατικός πολέμιος του κέρδους. Αυτός ο γενικός κανόνας έχει μερικές… μικρές εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, το Mall χτίστηκε σε 43 στρέμματα που είχε απαλλοτριώσει ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας για να κατασκευάσει εργατικές κατοικίες. Στο ενδιάμεσο η έκταση παραχωρήθηκε στο Δήμο Αμαρουσίου κι αυτός, επί δημαρχίας Π. Τζανίκου, σε ένα κρεσέντο γενναιοδωρίας την παραχώρησε στην Lamda. Ο ΟΕΚ εν τω μεταξύ έμεινε με τα πλάνα ανέγερσης εργατικών κατοικιών… στο χέρι. Πάλι καλά μπορεί να πει κανείς, γιατί το ελληνικό δημόσιο πολύ πιθανά θα μείνει με μερικές δεκάδες εκατομμύρια στο χέρι ως χρέος από την εκχώρηση του Ελληνικού στον Λάτση, καθώς έχει αναλάβει το κόστος των συμπληρωματικών έργων υποδομής και των έργων μεταφοράς υπαρχόντων εγκαταστάσεων, που η συνολική τους αξία ενδέχεται να ξεπεράσει ακόμη και τα 915 εκατ. που θα εισπράξει το Δημόσιο την επόμενη δεκαετία.

Κεφάλαιο Πέμπτο: Αγάπα την Παρασκευή. Η τελευταία εργάσιμη μέρα της εβδομάδας επιλέγηκε τόσο για την ανακοίνωση της συγχώνευσης της Πετρόλα με τα Ελληνικά Πετρέλαια (30 Μαΐου 2003) από τους υπουργούς Ν. Χριστοδουλάκη και Ά. Τσοχατζόπουλο, όσο κι από το ΤΑΙΠΕΔ στις 14 Νοεμβρίου 2014 για την υπογραφή της σύμβασης με την Lamda Development για την εκχώρηση του Ελληνικού. Το ότι δεν είχε περάσει ακόμη καν το 15νθήμερο που δίνει ο νόμος για ενστάσεις στην Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου και πολύ περισσότερο ο χρόνος που απαιτείται, ώστε αυτές να εξεταστούν και να τελεσιδικήσουν, κρίθηκε ήσσονος σημασίας. Πάντα προέχει η ανάγκη δημιουργίας τετελεσμένων στην κοινωνία και τα Μέσα Ενημέρωσης, δεδομένης της αντικειμενικής δυσκολίας που έχουν να αντιδράσουν, ακόμη κι εκείνα που το επιθυμούν.

Κεφάλαιο Έκτο: Βάλε τους ανθρώπους σου στις κατάλληλες θέσεις. Η έκβαση του «διαγωνισμού» για το Ελληνικό θα ήταν άγνωστη, αν το ΤΑΙΠΕΔ δεν είχε έγκαιρα, από την ίδρυσή του δηλαδή τον Ιούνιο του 2011, στελεχωθεί με στελέχη της Eurobank, της τράπεζας του Λάτση. Η περίπτωση του Κ. Μητρόπουλου, προέδρου του ΤΑΙΠΕΔ κι εκτελεστικού προέδρου της Eurobank είναι η πιο χαρακτηριστική όχι όμως κι η μοναδική περίπτωση. Εξ ίσου καθοριστική είναι κι η επιλογή των προσώπων που βρίσκονται στη διοίκηση των ΕΛΠΕ που όλως τυχαία στη μια θητεία τους εκπροσωπούν τα συμφέροντα του ομίλου Λάτση και στην άλλη τα συμφέροντα του δημοσίου. Εξέχουσα θέση στη μακρά κι απαστράπτουσα χορεία των «ανθρώπων του Λάτση» έχει κι ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν, Μανουέλ Μπαρόζο, που είχε προ δεκαετίας παραθερίσει στην πολυτελή θαλαμηγό του.

Κεφάλαιο Έβδομο: Άλλαξε πλοίο τη στιγμή που πρέπει. Η Petrola διετέλεσε επί δεκαετίες αν όχι ναυαρχίδα του ομίλου Λάτση τουλάχιστον μια από τις σημαντικές οικονομικά κι εμβληματικές συμβολικά επενδύσεις του. Η δε Eurobank λειτουργώντας ως συνδετικός κρίκος μεταξύ των τραπεζικών δραστηριοτήτων του ομίλου στην Ευρώπη και των επενδύσεων του στην Ελλάδα συνέβαλε καταλυτικά στην ανάπτυξη του ομίλου. Όπως συμβαίνει όμως και στις ανθρώπινες σχέσεις, έτσι και στις επενδύσεις, το κρίσιμο είναι να επιλέγεις έγκαιρα το πότε θα φύγεις. Πριν οι ειδυλλιακές στιγμές μετατραπούν σε χρόνιο ζόφο. Η στιγμή αυτή για την Petrola σήμανε, όταν οι εγκαταστάσεις της αποδεικνύονταν εμφανώς πεπαλαιωμένες απαιτώντας πακτωλούς ρευστού, για να ανταγωνιστούν τα δημόσια ΕΛΠΕ και τη Motor Oil του Βαρδινογιάννη. Για την Eurobank, όταν άρχιζε ο βασιλιάς να φαίνεται γυμνός κι ο συνδετικός κρίκος να γίνεται βαρίδι, απειλώντας με ναυάγια. Και στις δύο περιπτώσεις, κατ’ εφαρμογή της εξαίρεσης που προαναφέραμε στον τέταρτο κανόνα - κεφάλαιο του μικρού μας εγχειριδίου, την παρτίδα έσωσε το δημόσιο, με την ευρεία του έννοια, καθώς μια ανταλλαγή μετοχών με τα ΕΛΠΕ και την Εθνική αντίστοιχα, υπό σκανδαλωδώς ευνοϊκούς όρους, έφερε τον Λάτση να ελέγχει επί της ουσίας τα ΕΛΠΕ και να είναι μέτοχος στην Εθνική.

«Καν’ το όπως ο Λάτσης» λοιπόν. Για όποιον φυσικά μπορεί. Οι υπόλοιποι πληρώνουν για τον Λάτση…

Πηγή